Tuy là một loại củ có chất độc cực mạnh, nhưng củ ấu tẩu từ lâu đã trở thành nguyên liệu không thể thiếu với những bữa ăn của người Hà Giang. Nổi tiếng nhất trong số đó chính là đặc sản cháo ẩu tẩu. Người dân xem đây là một món quà của thiên nhiên ban tặng. Du khkách thì chỉ cần nếm một lần thì sẽ khó mà quên. Vậy tại sao cháo ấu tẩu Hà Giang lại nổi tiếng đến thế? Cùng khám phá trong bài viết dưới đây của makoser nhé!
Củ ấu tẩu là gì?
Củ ấu tẩu còn có tên gọi khác là ô đầu và phụ tử, loại củ này thường mọc trên vùng núi cao, có khí hậu lạnh. Theo y học, củ ấu tẩu có vị cay tê, tính nóng, và có tác dụng chữa bệnh rất tốt.
Củ ấu tẩu thường có ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam. Bề ngoài giống củ ấu miền xuôi, nhưng là 2 loại hoàn toàn khác biệt. Củ ấu tẩu mọc trên đá, rất cứng và độc. Trong y học, ấu tẩu có tác dụng chữa bệnh rất tốt. Đặc biệt dùng ngâm rượu thuốc xoa bóp xương khớp. Theo người bản xứ, ăn trực tiếp củ ấu tẩu có thể gây tử vong. Từng có trường hợp chết vì uống nhầm rượu thuốc bóp củ ấu tẩu.
Tuy nhiên, không biết tự bao giờ các món ăn từ củ ấu tẩu hình thành, trở thành nét riêng ở nơi đây. Món cháo ấu tẩu là một nét đặc sắc mỗi khi nhắc đến cao nguyên đá Hà Giang.
Cách nấu cháo ấu tẩu
Nguyên liệu
Cháo ấu tẩu ở Hà Giang được làm từ nguyên liệu là củ ấu tẩu – một loại củ có chất độc cực mạnh. Qua cách chế biến tài tình của đồng bào Tây Bắc, nó trở thành món ăn có ích cho sức khỏe.
Cách nấu cháo ấu tẩu rất công phu. Thông thường cháo ấu tẩu phải nấu trong nồi cơm điện. Từ 5 giờ chiều ngày hôm trước cho đến 6 giờ sáng ngày hôm sau mới được. Nếu nấu bằng bếp củi thì phải ninh với thời gian lâu hơn. Phải nấu lâu như vậy là để khử độc tố có trong củ ấu. Khi củ ấu đã hết độc tố, sẽ được kết hợp với các nguyên liệu khác thành món cháo ấu tẩu đặc biệt.
Nguyên liệu khác bao gồm gạo nếp cái hoa vàng được trộn với gạo tẻ thơm. Nấu nhuyễn trong nước hầm xương chân giò và củ ấu đã hết độc tố. Thêm chút thịt nạc băm nhỏ, chút gia vị. Cháo khi ăn có vị đắng nên nhiều người gọi là cháo đắng. Nguyên liệu rất đơn giản nhưng khi qua bàn bàn tay chế biến của đồng bào nơi đây. Thì nó đã trở thành món ăn vô cùng độc đáo và thơm ngon, bùi ngậy, ăn rất ngon và no lâu.
Cách nêm nếm cháo
Muốn biết cháo ăn được hay chưa thì chỉ có một cách duy nhất là nếm cháo. Khoảng vài phút sau khi nếm cháo, nếu cảm nhận đầu lưỡi tê cứng, máu đông cứng lại… Thì có nghĩa là ấu tẩu chưa hết độc. Nếu không thấy tê đầu lưỡi thì có nghĩa là cháo đã được nấu xong và có thể bán cho khách ăn ngay.
Cháo ấu tẩu ăn kèm thịt băm, các loại rau thơm, tiêu, hay măng chua. Bên cạnh vị bùi, béo ngậy và dễ nhận ra bát cháo hơi đắng, lạ miệng. Với những du khách đi một chặng đường xa đến Hà Giang. Mà được ăn một bán cháo ấu tẩu sẽ thấy cơ thể sảng khoái. Người khỏe khoắn trở lại, đầu óc minh mẫn, hào hứng hơn.
Lịch sử cháo ấu tẩu Hà Giang
Bát cháo ấu tẩu ban đầu chỉ được biết đến như món cháo giải cảm của đồng bào Mông. Sau này, người dân Hà Giang thêm một số gia vị, phụ gia khác. Nấu thành món cháo “đặc sản” của xứ sở mờ sương, ăn ngon miệng lạ lùng. Cháo ấu tẩu Hà Giang có vị béo ngậy, thơm, cay và đặc biệt là đắng. Vị đặc trưng của củ ấu tẩu. Khi mới ăn sẽ cảm nhận thấy một vị đắng bùi, khó nuốt. Nhưng chỉ vài ba thìa đã thấy ngọt miệng, ăn nhiều còn có thể sinh nghiện.
Cháo ấu tẩu được người Mông nấu quanh năm nhưng đặc biệt họ chỉ bán vào buổi tối. Bởi lẽ theo kinh nghiệm lâu năm của những người dân ở đây cháo thường có tác dụng tốt nhất qua giấc ngủ đêm. Với nhiều người dân ở các xã vùng cao này cháo ấu tẩu là món ăn đêm thường nhật. Khi trời chập choạng tối cũng là lúc các cửa hàng bán cháo ấu tẩu tấp nập những khách ra vào. Đó có thể là những vị khách lớn tuổi ăn cháo để bồi bổ xương cốt. Là những vị khách đi chơi khuya hay là dân buôn bán tứ xứ
Những kinh nghiệm nấu cháo ấu tẩu
Theo kinh nghiệm của những người nấu cháo ấu tẩu bán ở Hà Giang nhiều năm nay. Khi nấu cháo, tuyệt đối không được nấu vào nồi áp suất. Nếu nấu vào nồi áp suất thì ấu tẩu sẽ nhanh nhừ. Nhưng lượng độc tố có trong củ ấu lại không phân hủy được hết. Trước đây, đã có người nấu cháo theo cách này ăn và bị chết. Nếu nấu đúng cách, cháo ấu tẩu sẽ có tác dụng giải cảm, khử độc trong cơ thể, chữa nhức mỏi lưng…
Nếu không may có người trúng độc do ăn cháo ấu tẩu thì cần phải tẩm quất, mát xa ngay để giải độc. Trong khi tẩm quất nếu giác hơi được cho nạn nhân được thì càng tốt. Nhằm loại thải độc tố có trong cơ thể của nạn nhân. Đây là cách giải độc duy nhất khi bị trúng độc củ ấu tẩu.
