Xứ Nghệ khá rộng nhưng chủ yếu là bán sơn địa, vùng cao không mấy màu mỡ. Vùng đất khô nóng được làm mát và “giải nhiệt” bằng một loại cây (trà xanh). Trà xanh Nghệ phát triển tốt nhất trên các sườn núi và rừng cao nguyên. Chè xanh quyện vào đất sỏi pha sét. Cây chè ở xứ sở ấy không lạnh, không mọc cành tươi tốt mà được tạo nên bởi những chiếc lá dày đặc màu xanh sẫm và giòn.
Ngoại trừ xứ Nghệ khô cằn thì trời cũng khắc nghiệt. Vào mùa hè, khi những cơn gió già thổi qua, tất cả cây cối đều khô héo, những cây chè xanh mướt dường như lại càng khỏe hơn, dày đặc hơn. Có thể thiên nhiên đã thử nghiệm cây này. Thế giới càng khốc liệt, chất lượng chè càng đậm đà, càng xanh, càng ngon. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về hương vị dậm chất riêng này của vùng quê xứ Nghệ.
Chè xứ Nghệ – đậm chất riêng
Thuở nhỏ ở quê (Lộc Hà, Hà Tĩnh), tôi thường nghe câu hát: Ai ơi, cà xứ Nghệ càng mặn lại càng giòn/ Nước chè xanh xứ Nghệ càng chát lại càng ngon. Bao năm xa quê nhưng hương thơm và vị đậm của thức uống dân dã ấy vẫn hiện về nguyên vẹn trong ký ức tôi. Cây chè được trồng ở khắp nơi trên cả nước. Nhưng chè xanh Hà Tĩnh vẫn được xem là thơm ngon, đậm đà riêng có.
Có lẽ vì chè được trồng ở nơi đất cằn sỏi đá, thời tiết khắc nghiệt. Mùa hè gió Lào bỏng rát, mùa đông giá lạnh thấu xương, nên trong mỗi thân cây dường như đã hội đủ vị chát đắng, mặn mòi đặc biệt của đất trời và mồ hôi của những người dân lam lũ.
Để có bát nước chè xanh thơm ngon, đậm đà thì phải chọn những cây chè mọc ở nơi có ánh mặt trời, không bị những tán cây lớn che khuất. Lá chè để nấu nước không được non hoặc già quá và cây chè càng mọc ở trên đồi cao thì nước càng ngon. Nước để nấu chè xanh cũng rất quan trọng.
Những giếng nước nấu chè xanh ngon có mạch trong veo ở trên vùng đất cao, xa ao hồ, ruộng đồng. Củi nấu cũng góp phần tạo nên chất lượng của ấm chè xanh. Nấu chè xanh phải đun bằng củi gỗ thì nước mới thơm ngon. Cách chế biến chè cũng là cả một “nghệ thuật”.
Cách chế biến chè
Chè đem về được rửa sạch, vò kỹ, cọng bẻ gãy và tước ra. Đun cho nước sôi rồi mới cho chè vào, sau đó tiếp tục đun cho nước sôi lại, đến khi có màu xanh thì nhấc xuống, múc ra uống là vừa, không được để sôi kỹ quá, nước sẽ có màu bầm tím và rất khó uống. Uống nước chè xanh ở quê tôi không chỉ là một nhu cầu sinh hoạt hằng ngày. Mà còn là một tập tục văn hóa truyền thống đậm tình xứ Nghệ.
Nước chè xanh gắn bó với mỗi đời người từ thuở thiếu thời cho đến lúc về cõi vĩnh hằng. Khi xa quê, tiếng “gọi chè” luôn thổn thức trong tôi, đưa tôi về sống với kỷ niệm êm đềm của những đêm hè nóng nực, trong xóm nhỏ, những người dân quê tôi lần lượt nấu nồi nước chè to rồi mời bà con làng xóm đến uống. Chẳng ai bảo ai, thân thiết và tự nguyện, lần lượt thay nhau. Những người phụ nữ xứ Nghệ tảo tần, lam lũ đến lượt nhà mình “gọi chè” thường cố gắng chuẩn bị thật chu đáo.
Mang đậm tình thân thương trong từng chén chè
Nồi nước chè lúc ấy không chỉ thể hiện sự hiếu khách, nghĩa tình. Mà còn trở thành tiêu chí để đánh giá cái đảm đang, khéo léo của gia chủ. Một niềm tự hào lặng lẽ, âm thầm mà mãnh liệt bao đời nay. Trong cuộc sống hối hả, bộn bề nơi thị thành tráng lệ, thứ thức uống giản dị mang hồn vía của quê hương. Vẫn hiện hữu trong ký ức tôi, trong lao xao nắng gió tôi lại nghe. Để cùng hát khúc dân ca quê mình, để tôi sống giữa bao nhiêu ân tình. Bao ân tình mộc mạc làng quê, trưa nắng hè, gọi nhau râm ran chè xanh…
Phải rồi, một bát nước chè xanh đạt chuẩn phải vàng sánh. Thơm và khi uống có vị chát đọng lại trong cuống họng. Uống ngụm chè cảm nhận được hương nồng, vị chát ngót đọng mãi trong họng vì vậy mà uống chè xanh phải uống bằng tất cả các giác quan nào mắt, mũi, và miệng… uống một cách chậm rãi, từng ngụm một, rề rà, thong thả chứ đừng vội vã như khách qua đường. Có một điều thú vị nữa đó là ở xứ Nghệ, từ chuyện làm ăn, trai gái đến chuyện quốc gia đại sự. Tần tần tật đều có hết xoay quanh cái ấm chè xanh.
